Nigeria, avontuur in stukken.
Gisteren voor het eerst in mijn leven een Nigeriaan ontmoet. ’t Was in Venray waar smartlappenkoren verzameld waren om de zonnige dag op te fleuren en ik zette me op het Schouwburgplein op een bankje neer waar al een goedgebouwde neger, een twintiger of daaromtrent, schatte ik hem in, te rusten zat. We kwamen in gesprek en ’t bleek een Yoruba uit Nigeria te zijn die gevlucht was, eerst 2 jaar in Frankrijk had doorgebracht en nu al twee jaar in Nederland was. Eerst Ter Apel en nu in een Limburgs AZC. Hij spreekt natuurlijk Engels, maar zo makkelijk was zijn Engels uit Nigeria nou ook weer niet te volgen. Om kort te gaan, hij was homo en liet brandwondlittekens op zijn armen zien. Een beetje trots was ik wel dat Nederland een land is waar homo’s als normale mensen worden beschouwd en niet vervolgd en ik ook vrijuit met hem zit te praten op dat bankje in Venray.
Wel een beetje storend dat hij na twee jaar in Nederland nog niets van de taal kent behalve ‘mooi’ en ‘ja’ en ‘nee’. ‘Belangrijk’ zeg ik ’de taal, want anders red je het niet’ en probeer hem direct de woorden ‘natuurlijk’ en ‘winkel’ te leren, woorden die toevallig ter sprake komen. Okay, maar hij wijst constant op zijn hoofd en beweert: ‘Probleem, moeilijk concentreren’ en uit ons gesprek maak ik wel op dat hij in Nigeria vervolgd is en teveel heeft meegemaakt om zich te nu hier te kunnen concentreren en de taal te leren.
Begrijp ik volkomen en neem het serieus en bedenk dat het opnemen van al die vluchtelingen een hopeloze zaak is omdat zij geen nummers maar mensen zijn. Het lijkt me veel beter er minder op te nemen en die dan op allerlei gebied zeer intensief te begeleiden. Ze taalkundig en vakmatig te scholen en zo hun kansen in Nederland of eventueel in eigen land te vergroten.
Richt centra voor opvang op die zich compleet op de vluchtelingenproblematiek richten. In de trant van Nederlandse Instituten als er eens waren voor Landbouw en Industrie. Ik bedoel, uitgerust om een probleem werkelijk op te lossen. Gericht op individuen. Stop er geld in. Los een probleem op voor zover het kan en niet met een vaag opvangbeleid. Noem dát de eerste fase van de regulering van een wederkerende volksverhuizing. Begin aan de tweede fase.
Na een uur liet ik deze man, die klaarblijkelijk steun behoefde, maar in de steek. Zwaan ziet me aankomen als ik hem vraag hier hulp te bieden. ‘Onbegonnen werk’, zal hij zeggen. ‘Hopelijk redt-ie het maar als ik ’t zo hoor moet ik het nog zien en dan zal het allemaal veel meer gaan kosten.’
Nu ja, ‘k heb geprobeerd hem te helpen. Misschien twee woorden bijgebracht. Waarom winkel en natuurlijk? Die kwamen, zei ik al, toevallig ter sprake. En natuurlijk laten zien dat wij Hollanders niks tegen homo’s hebben. Maar gezien zijn probleem, het feit dat hij zich moeilijk kan concentreren, ben ik bang dat hij er weinig mee opschiet.
Kijk er eens naar!
Avonturen in Nigeria behelst natuurlijk een veelvoud van informatie over Nigeria waarmee de schrijver bedoelt dat er gewoon een beetje informatie over Nigeria in het feuilleton staat en we noemen nu bij voorbeeld de namen Nollywood, Dangote, Iroko-tv en What’ s Up Africa, een programma van Ikuna Azulke en die namen heeft Zwaan me allemaal genoemd. ‘Kijk er eens naar’, als ik vragen stelde over Nigeria en zijn belevenissen wilde horen en zo leidt hij de aandacht van zichzelf en zijn verleden af. Natuurlijk heeft-ie wel gelijk want als schrijver moet ik me op de hoogte stellen maar eerlijk gezegd valt het me moeilijk de voor ons moeilijke namen te onthouden en kom ik er dikwijls niet toe. Maar je wordt je er wel bewust van dat je eigenlijk bar weinig van Afrika weet en dat er daar heel wat gebeurt dat gewoonweg niet in het nieuws naar voren komt en dan, als er iets gebeurd, een revolutie bij voorbeeld, zijn we verrast dat het land niet alleen uit olie en pottenbakkers bestaat maar wel degelijk allerlei moderne en ontwikkelde mensen en instituties kent die revolutie gaan maken.
Neem nou bij voorbeeld Nollywood. Daar worden na Bollywood in India de meeste films gemaakt en het is de tweede werkgever in het land. Wel zijn het voornamelijk kleinere films die dan op dvd of video worden uitgebracht en een grote verspreiding kennen. En lezer, daarvan hoor ik nu pas voor het eerst en zou je dan, als je Avonturen in Nigeria schrijft, niet eens een groot aantal producten uit deze filmstal moeten bekijken om van de cultuur in het land een beetje op de hoogte te komen? Maar eerlijk gezegd ben ik daar te lui voor en ook voor Dangote, een industriële reus en Iroko-tv, een televisiezender heb ik niet genoeg tijd maar het hoort natuurlijk allemaal bij Nigeria. Evenals de mode en de jaarlijkse modeshow van Nigeriaanse huize die ieder jaar in Amsterdam wordt gehouden. Prachtige kleuren, prachtige mannequins, prachtige mode.
Maar om nog even op Nollywood terug te komen en we nemen het gewoon over van Wikipedia (’t Is echt niet moeilijk om een boek te schrijven): ‘Kenmerkend voor Nollywood-films is dat zij zeer nauw aansluiten bij de belevingswereld van Afrikanen. Vaak terugkerende thema’s zijn magie, de wonderbaarlijke genezing van zieken, corruptie en arme mensen die rijk worden. Het echte succes begon met de film Living in Bondage uit 1992. Hierin was te zien hoe een rijke man zijn vrouw ritueel offerde om op die manier zijn rijkdom te behouden.’
En dan natuurlijk Ikenna Azulke die een satirische videoblog What’s Up Africa. gemengd met nieuws over Afrika bij BBC World News heeft en land voor land op humoristische wijze in beeld brengt onder het motto dat Afrika niet één vaag geheel is, maar uit vele, vele landen, streken, culturen, steden, dorpen, levenswijzen bestaat en juist dat willen wij, maar dan toegespitst op Nigeria en vooral Yorubaland, alhoewel Ikenna Azulke een Igbo of Ibo is, nu juist voor het voetlicht brengen alhoewel het er vooral om gaat te weten te komen hoe Zwanikken nu toch zo rijk in Afrika is geworden.
Maar nu zullen we onze luiheid toch eens overwinnen en regelmatig op You Tube naar What’s Up Africa kijken, hetgeen een genoegen is, en jou, lezer, verwijzen naar enige informatie over Nigeria die we toch wel relevant achten. We raden je aan op What’s Up Africa te kijken want ’t wordt tijd dat de burgers eens inside-kennis over het continent opdoen. Dus zoek eens iets op, bij voorbeeld ‘Jesus was Nigerian’ of ‘Lagos to London’ of ‘Nigerian Girls.’ Hi-hi-hilarisch en in-in-informatief en dat schrijven we hier zo neer om de dynamiek te laten zien, het Afrikaanse, de schwung. Dancing news.
Mode in Nigeria
We bezoeken de tentoonstelling in het Instituut voor de Tropen over de mode in vier Afrikaanse steden, Lagos, Casablanca, Nairobi en Johannesburg en we zijn onder de indruk. Schrijven verscheidene namen op en worden door een suppoost gewaarschuwd dat we te dicht bij een tekst staan want zijn van het tableau afgestapt om een en ander beter te kunnen lezen, maar hij begrijpt het wel en daarom ‘asjeblieft’, hier heb je een kaartje van www.literair-plus.nl, want ‘dan weet je tenminste waarom ik hier een tekst sta op te schrijven.’ Avonturen in Nigeria komen niet vanzelf en er is inspanning voor nodig.
Mignonne is, en het is ook vooral vrouwenkleding, het meest geinteresseerd maar ook Zwaan en de schrijver kijken met belangstelling. ‘Kijk,’ zegt Zwaan: ‘die moderne modehuizen in Lagos verzetten zich tegen de Vliscomode, willen een orginele eigen stijl ontwerpen, maar wij mogen best een beetje trots zijn op al die patronen die hier door Nederland zijn ingevoerd. Toch?’ en dan legt hij me helemaal uit hoe de fabriek uit Helmond van oudsher de contacten met marktvrouwen in Lagos ontwikkelde en eerst met batiktechnieken en later gewoon de kleding in Nigeria beïnvloedde en natuurlijk gebaseerd op Afrikaanse cultuur en zo, Waxprint kleding, fancy print of ankara, maar het resultaat mag er zijn en als de nieuwe modehuizen, die zijn er vooral voor de 3% middenklasse, Vlisco een beetje verwerpt is dat heus niet omdat die kleding lelijk zou zijn, maar okay, ze willen natuurlijk een nieuwe Afrikaanse mode ontwerpen, compleet en met de beste materialen en het móet gezegd,‘Kijk eens hoe elegant’,dat de creaties van Maki Oh, van Deo Za Sagoe, van Lanre da Silva Ojayi er mogen zijn en Michelle Obama droeg één van die creaties en Beyoncé ook en je hebt nu een Fashion and Design Week in Lagos en allemachtig, ik krijg zin om het land eens te bezoeken.
‘Wat is ankara?’, vraag ik. ‘Nederlandse wasprint’, zegt Zwaan en hij leest voor, want anders had-tie ‘ook niet geweten hetgeen Amako Osakwe, ‘kijk eens wat een knappe vrouw’, beweert:’An adire print omi (water) covers a dress with a fish-like fin, and another dress is flanked by ekpaka ubok (an Ibibio arm band used during fertility dances).’
Zwaan ratelt maar door en vertelt nu dat Vlisco eerst het ruwe witte katoen in Twente kocht maar later ging Nigeria zelf katoen weven en kochten ze het daar en hij vertelt over de United Trading Company uit Bazel en de hele geschiedenis van hun handel en hoe ze aan de marktvrouwen in Acrra leverden en later in Lagos en over de machtige positie van die marktvrouwen die dus uit de patronen van UTC kozen die Vlisco weer maakte en het duizelt me en dan vraag ik of hij ook in die handel heeft gezeten, maar Zwaan glimlacht alleen maar want hoe hij aan zijn geld is gekomen, daarover zwijgt-ie liever.
Hoe weinig weet de schrijver van de wereld en hoeveel, alhoewel Zwaan hem weinig verteld, leert hij van Zwanikken. Die man heeft in de zakenwereld geleefd en zich met grote deals beziggehouden en weet van de hoed en de rand. Niet voor niks leeft hij nu in weelde in Berg en Dal en laat het breed hangen. Ik ben blij met zijn vriendschap en probeer natuurlijk steeds meer te weten te komen over hoe hij nu in Afrika zo rijk is geworden. En dan heb ik het over Nigeria, want daar heeft hij een groot deel van zijn leven gewoond. We vragen ons heus niet af hoe het zit met de commodities, de rijkdommen in Oost Kongo, in Katanga en hoe daar de grondstoffenwinning met de beurs en oorlog verbonden is. Je hoort er weinig over en je kunt je niet overal druk over maken.
Wel over, want door de gesprekken met Zwaan, zijn manier van praten en name-calling, heb ik een boek te pakken gekregen dat ‘Embargo: Apartheid’s Oil Secrets Revealed’, editors R. Hengeveld and J. Rodenburg, heet, wel over de oliehandel. Gebaseerd op onderzoekingen van het Shipping Research Bureau dat me een beetje inzicht geeft over het breken van de olie-boycot destijds die gericht was tegen het apartheidsbewind in Zuid Afrika. Interessant. Bij tijden leest het als een thriller en dan weer denk je: ‘Wat vervelend allemaal, die papieren, scheepsroutes, boekhouwerijen, en gepuzzel.’ Maar ’t gaat om nogal iets en belangrijk is het zeker. Ach wat weten we, ook als we het nieuws goed volgen, dikwijls weinig van de werkelijke wereld. Die op de achtergrond waar Zwaan in geleefd heeft. Hoe armzalig is het burgerlijk bestaan.
Ook vraag ik me ondertussen af. Heeft Zwaan gewerkt voor Mark Rich en Deuss? De twee grote overtreders van de boycotwetgeving destijds.
Want hoe vaak heeft-ie het niet over Richie en hier in Berg en Dal, op het kasteeltje, is hij ook hartelijk welkom. Maar als ik suggereer dat-ie daar misschien wel veel mee heeft verdiend lacht hij en zegt dat ik een fantast ben.
INTERCONTINENTAAL
Ondertussen, en ook als Zwaan er dus niks aan verdiend heeft, ben ik wel geïnteresseerd geraakt en lees: ‘In the definitive list of deliveries, there are numerous tankers which delivered oil directly to South Africa by orders of Mark Rich during 1979-93. Rich heads the rankings.
On the 865 identified deliveries by tankers of excess 50.000 tons, 149 have been linked to Marc Rich. Of the total tonnage uncovered, 15% (approx. 262 millions tons of oil) can be attributed to Marc Rich. However additional deliveries are mostly hidden under the name of front companies – more about this later. The number 2, John Deuss’ Trans World Oil, follows with 108 shipment and an estimated 13 per cent.’
‘Tja’ merkt Zwaan op. ’t Staat er nu zo kort, alsof het een kleine gebeurtenis was met veel tonnages, maar allemachtig, wat een gevecht, chicanes, slimheid, gebeurtenissen en dagelijkse belevenissen steken er niet achter. En stel dat het niet was gebeurd? Zou het regiem zich hebben verhard? Zouden ze er nog meer op hebben losgeslagen? Weet jij wat goed is, behalve achteraf? Misschien is er uit iets slechts wel iets goeds geboren.’
‘Heb jij Deuss nog gekend.’, vraag ik.
Ja vroeger, toen ik jong was. Een plaatsgenoot en ik weet dat-ie toen een soort handelsbedrijf, Wenka Trade Agency of zoiets had en ook een taxibedrijf. Na zijn failliet als Citroëndealer. Nou ja, een scharrelaar die later in het groot heeft gescharreld. Ik kende de man die zijn taxibedrijf overnam en die kon hem wel op z’n bek slaan. De administratie was een puinzooi en hij kreeg allerlei aanmaningen van vroegere klanten. En zo iemand wordt miljardair. Gelukkig heb ik mijn geld op een nette manier verdiend.’
Nou zeg ik, de man van het taxibedrijf ken ik ook. Die zingt met mij in een koor en heeft er een keurig bedrijf van gemaakt. Speciale verrichtingen zelfs, bloedtransfusiedienst van het Radboudziekenhuis.
‘Zo zie je’, mompelt Zwaan’ hoe uit iets slechts toch iets goed kan worden geboren.’
‘’ ’t Apartsheidsbewind was toch onmenselijk’, zeg ik en Zwaan lacht.
En is het er mee eens. ’Moet je horen’, zegt-ie ; ‘De eerste keer dat ze er zo’n beetje achter kwamen dat de blokkade werd doorbroken was door een ongeluk in de Caraïben waarbij olievervuiling plaatsvond. Maar wat was dat voor een schip? Waar kwam die olie vandaan? Waar ging die olie naartoe? Geen registratie bij Lloyds. Geen vaarroute aangegeven. Kortom!!
‘Vanmiddag’’ zegt Zwaan’ bezochten Mignonne en ik een tentoonstelling van de schilder Robert Terwindt, bekend hier ter stede, en dan bedoelt hij de provincieplaats N. ‘Behoorlijk abstract allemaal, alhoewel je hem wel herkent. Vroeger hing er een schilderij van zijn hand in de Karseboom, in het bruinhouten café, je weet wel, en keek ik er wel met plezier naar. De tegenstelling door die felle kleuren. Maar nu, ik weet niet, maar bij één van zijn schilderijen stond Africa 1, en dat intrigeerde me wel.
‘Hoezo’, vraag ik. ‘Nou, wat the fuck, bijna al zijn schilderijen hebben die Appeliaanse kleurmengingen en verfspatten en waarom hier dan Africa 1 bij staat is me een raadsel.’
‘Nou ja, misschien bedoelt-ie de chaos in het continent? De wildernis en de woestijn? ’ -‘Tja, misschien, maar …………….’ En vul dit zelf maar in lezer, want misschien heb jezelf ook wel een mening over de abstracte moderne kunst en de namen die aan die schilderijen worden gegeven.
Lees vervolg in blog: ‘Avonturen in Nigeria (13)’
